Het detail zit hem in het detail
Nu ik ruim een jaar documenten heb beoordeeld en op de bouwplaats heb rondgelopen voor verschillende projecten kan ik een aantal gemeenschappelijke onderbelichte punten herkennen. Zo zijn daar bijvoorbeeld het ontbreken van ruimte achter een gevel om doorbuiging van stijlen toe te laten, het niet voldoen van deuren aan de inbraakwerendheidsklasse in combinatie met een vluchtweg, het niet kunnen onderbouwen van de brandklasse van een materiaal in het projectspecifieke totale gevelpallet.
Een ander onderdeel in de gevel dat meestal onderbelicht is in de ontwerpfase van DO en UO is de detaillering van de overgangen van de verschillende geveldelen. De overgangsdetails worden stelselmatig schematisch weergegeven als door anderen op te lossen, met als gevolg dat uiteindelijk niemand de verantwoordelijkheid voor het detail neemt.
De oorsprong van dit probleem is te vinden in een aantal aspecten die ik hieronder zal aanstippen. Dit zal uiteindelijk niet de oplossing bieden, maar de betrokkenen hopelijk wel aan het denken zetten dat overgangsdetails ook opgepakt dienen te worden. De oplossing voor de aansluiting ligt dan ook niet vaak bij één partij. Het draait in deze details vooral om coördinatie, zowel in de detaillering zelf als in de uiteindelijke uitvoering.
Allereerst is daar het ontwerp. Details waarbij verschillende systemen op elkaar aansluiten hebben ruimte nodig om de juiste dichtingen, de juiste isolatie aan te kunnen brengen. Op het moment dat er verspringingen in het gevelbeeld plaatsvinden is dat niet alleen door een onderzijde van het ene systeem voor de bovenzijde van het andere systeem te tekenen. In het detail zal de opbouw van de waterkerende laag, de isolatie en de dampremmende laag een logische continue lijn moeten kunnen volgen door het detail. Op het moment dat daarvoor geen ruimte wordt ingeruimd zullen er sprongen in deze lagen ontstaan met als gevolg een niet goed werkend detail. De uitdaging blijft natuurlijk om zowel het beeld van de architect als de prestatie van het detail beiden tot zijn recht te laten komen.
Verder wordt door ontwerpkeuzes ook voor een groot deel de hoeveelheid aansluitingen bepaald. Een gevel waarbij op en onder de vloer een HSB deel wordt aangebracht, ter plaatse van de vloerrand een los stuk isolatie en dan tussen de HSB delen de aluminium pui heeft meer overgangsdetails dan wanneer het HSB deel voor de vloer langs zal worden gemonteerd. Op het moment dat de HSB achterwege wordt gelaten en er wordt gekozen voor een aluminium vliesgevel is het aantal details nog verder naar beneden gebracht. Op het moment dat dit soort keuzes vroegtijdig en gecoördineerd worden gemaakt is het mogelijk om dit in het verdere verloop van het project vol te houden, zodat aanbesteding en uitvoering een eenduidiger kunnen zijn.
Voor de (hoofd-)aannemer spelen een aantal aspecten een rol waardoor overgangsdetails niet alleen tussen verschillende gevelsystemen maar ook tussen verschillende onderaannemers ontstaan. Zo zijn er nagenoeg geen partijen op de markt die een gevel van de stoep tot aan de dakrand in zijn geheel (met al de coördinatie) willen of kunnen aannemen. Ook voor de hoofdaannemer kan het niet alles onderbrengen bij één partij een bewuste keuze zijn, omdat anders een te groot deel van de uitvoering afhankelijk is van een partij. Door meerdere partijen te betrekken is er een grotere spreiding van de risico’s. De overgangsdetails zijn daarbij vaak een ondergeschoven kindje, omdat het uitbesteden van “de grote vlakken” voorrang heeft, terwijl op dat moment de overgangsdetails, door gebrek aan detail, nog niet uit onderhandeld kunnen worden.
Vervolgens worden dus de verschillende gevelonderdelen vaak ondergebracht bij verschillende onderaannemers. Bijvoorbeeld de vliesgevel bij een aluminium leverancier en de spouwmuur bij een metselaar. Bij wie de aansluitingen tussen de verschillende systemen wordt ondergebracht is daarbij vaak niet duidelijk gedefinieerd. De meeste onderaannemers zien de aansluiting als een risico en zullen deze dan ook niet zomaar aanbieden. Hierbij speelt dat de verschillende partijen niet de kennis hebben over het systeem van de andere partij. Dat de materialen waaruit de overgang wordt gemaakt vaak net anders zijn dan waar een onderaannemer gewend is mee te werken. En doordat zoals eerder gemeld de overgangsdetails met het juiste detail vaak (nog) niet aanwezig zijn is het lastig om het detail in te schatten op materialisering en uitvoering.
Vaak zie ik dus op de bouw dat de overgangsdetails nog ter plaatse opgelost moeten worden. Een partij zal uiteindelijk de taak gekregen om de aansluiting te realiseren. Maar doordat er vooraf niet de juiste coördinatie heeft plaatsgevonden krijgt deze uitvoering met verschillende problemen te kampen:
- de aan te sluiten geveldelen zijn al volledig afgemonteerd, waardoor er geen goede bereikbaarheid is voor het aanbrengen van folies en isolatie etc.
- het is onduidelijk welke lagen van de twee systemen op elkaar aan moeten sluiten.
- onduidelijk welke materialen gebruikt worden voor de aansluiting, met het risico dat materiaal met de foute eigenschappen op de foute plaats wordt toegepast.
- de compatibiliteit van de verschillende materialen is niet onderzocht, waardoor onthechting en aantasting op de lange duur de prestatie kunnen doen verminderen.
Door het niet hebben van gecoördineerde uitvoeringsdetails en door gebrek aan kennis is het uiteindelijk voor de aannemer lastig om de uitvoering te beoordelen. Op het moment dat dan dit soort details op de bouw worden getest als onderdeel van een lucht- en waterdichtheidstest zien we dan ook vaak dat daar de problemen zich voordoen. Het vinden van de oorzaak van deze problemen (lekkages) is vaak lastig aangezien water zijn weg wel weet te vinden door het labyrint van aangebrachte folies en tapes.
Zoals duidelijk mag zijn is er coördinatie en een integrale benadering nodig op het moment dat verschillende partijen betrokken zijn bij de uitvoering van één detail. Dit betreft niet alleen de verschillende partijen op de bouw, maar ook de verschillende partijen gedurende het totale bouwproces van ontwerp tot realisatie.
Voelt u zich door dit artikel aangesproken en wilt u graag eens verder van gedachten wisselen over de uitdaging van het detail, dan ga ik dat gesprek graag met u aan. Seconed kan voor u als aannemer de partner zijn om kritisch in een vroeg stadium te kijken naar het ontwerp van de gevel en de overgangsdetails en om u technisch te ondersteunen bij de verdere uitbesteding en uitvoering. Of bent u de gevelbouwer die verantwoordelijkheid neemt of heeft gekregen voor het uitvoeren van de overgangsdetails dan kan Seconed u helpen met bijvoorbeeld de vraagstukken van continuïteit van de verschillende lagen in het gevelpakket.
Wij gaan graag het gesprek met u aan!
Boris Kock
Manager Team Gevel en Dak
